Jedziesz do Czech? Poznaj podstawowe zwroty po czesku!

Czechy mają naprawdę wiele do zaoferowania turystom – od górskich szczytów, przez mroczne jaskinie, aż po urokliwe, zabytkowe uliczki Pragi i innych miast. Mogłoby się wydawać, że czeski i polski są na tyle podobne, że nie będzie problemu ze wzajemnym zrozumieniem się podczas pobytu. Nie jest tak do końca! Co więcej, w meandrach czeskiego języka czyha wiele niespodzianek i podstępów, które mogą prowadzić do śmiesznych pomyłek. Dlatego przed wyjazdem zerknij do naszego słowniczka polsko-czeskiego, który wesprze Cię w komunikacji podczas zwiedzania kraju piwa, knedlików i Krecika.

Język czeski – zasady wymowy

Czeski należy do tej samej rodziny języków co polski, słowacki i łużycki (języki zachodniosłowiańskie). Do XIV wieku języki polski i czeski były w zasadzie tym samym, jednak obecnie wzajemne zrozumienie już nie jest takie proste. Podstawowe zwroty po czesku z pewnością będą łatwiejsze do odczytania, gdy zrozumiesz, czym są te nieznajome znaczki nad niektórymi literami i jak je poprawnie wymawiać.

Poza podstawowymi literami alfabetu, w języku czeskim nad niektórymi z nich można znaleźć trzy rodzaje znaków:

• daszek – występuje z niektórymi spółgłoskami. Łatwo będzie zapamiętać, że to te same spółgłoski, do których w języku polskim dodajemy z, tworząc głoski syczące twarde (sz, cz, rz). Czyli:
  • č czytamy jako „cz” → čech – wym. czech,
  • š czytamy jako „sz → šept – wym. szept,
  • ř czytamy jako „rz” → řeka – wym. rzeka.

Daszek znajduje się również nad „n” i odpowiada polskiemu „ń”. Można też znaleźć go nad literą „e” i wtedy czytana jest jako „ie” (np. oběd czyta się obied, co oznacza obiad).

• kreseczka – można ją znaleźć nad samogłoskami i oznacza ona, że dana samogłoska wymawiana jest dłużej. Np.:
  • máta (maata) – mięta,
  • gól (gool) – gol.

Ta kreseczka jest dość istotna, ponieważ jej obecność lub brak może oznaczać zupełnie inne słowo. Przykładowo být (być) znaczy co innego niż byt (mieszkanie).

• apostrof – występuje czasem po literach d i t, a jego zadaniem jest ich zmiękczenie do głosek „di/dź” i „ti/ć”. Np.:
  • nať (nać) – nać
  • loď (lodj) – łódź

Jeśli zakodujesz powyższe informacje, czytanie czeskich słówek i zwrotów będzie znacznie łatwiejsze, a Ty zostaniesz dobrze zrozumiany.

Słowniczek polsko-czeski: zwroty grzecznościowe po czesku

Czesi są narodem bardzo otwartym i przyjaznym. W większych ośrodkach turystycznych można bez problemu porozumieć się po angielsku, a na terenach przygranicznych (Śląsk Cieszyński) także po polsku. Jednak w pozostałych częściach kraju możesz nie mieć tyle szczęścia. W sklepie, restauracji, hotelu czy muzeum może przydać się podstawowa znajomość języka czeskiego. 

Poniżej prezentujemy najbardziej przydatne zwroty po czesku – zapamiętaj je!

polski	czeski	wymowa
dzień dobry	dobrý den	dobri: den
cześć	ahoj / čau / nazdar	ahoj / czał / nazdar
dobry wieczór	dobrý večer	dobri: weczer
do widzenia	na shledanou	na schledanoł
do zobaczenia	uvidíme se	uwidzīme se
dobranoc	dobrou noc	dobroł noc
przepraszam	promiňte / promiň	promińte/ promiń
dziękuję	děkuji	de:kuji
proszę	prosim	pros:im

Kulturowo Czesi są podobni do Polaków. Wbrew zachodniej modzie, przejście na „ty” powinno zostać zaproponowane przez osobę starszą spośród rozmawiających lub przez kobietę. Osoba ta spyta: Můžeme si tykat?

Podczas pierwszych spotkań na powitanie w zupełności wystarczy uścisk dłoni. Czesi nie są tak wylewni, jak mieszkańcy Europy Zachodniej (np. Francuzi) i pocałunek w policzek znaczy o bliskiej zażyłości i jest zarezerwowany dla przyjaciół i rodziny.

Jak porozumieć się w czeskim sklepie i restauracji?

W większych sklepach i supermarketach wystarczy zerknąć na wyświetlacz kasy, by wiedzieć, jaką kwotę trzeba zapłacić. W mniejszych miejscowościach, w których królują niewielkie sklepiki lub targi, może pojawić się problem – zwłaszcza gdy trzeba będzie poprosić ekspedientkę o coś, co znajduje się za ladą. Podobnie rzecz ma się w małych knajpkach i lokalnych restauracjach. Poniższe słówka czeskie pomogą Ci uniknąć impasu.

polski	czeski	wymowa
co to jest?	co to je?	co to je?
czy macie…?	máte…?	ma:te…?
wezmę to	vezmu si to	wezmu s•i to
mogę prosić…?	můžu prosit…?	mużu prosit…?
na razie dziękuję	zatím děkuji	zati:m de:kuji
ile kosztuje… ?	kolik to stojí…?	kolik to stoi:
poproszę o rachunek	účet, prosím	u:czet, pros•i:m
chciałbym / chciałabym zapłacić	chtěl / chtěla bych zaplatit	chtiel / chtiela bich zaplatit

W sklepie i restauracji z pewnością przydadzą się również cyfry i liczby, które ułatwią zrozumienie i wypowiedzenie kwoty. 

polski	czeski	wymowa
zero	nula	nula
jeden	jeden	jeden
dwa	dva	dwa
trzy	tři	trzi
cztery	čtyři	cztirzi
pięć	pět	piet
sześć	šest	szest
siedem	sedm	sedm
osiem	osm	osm
dziewięć	devět	dewiet
dziesięć	deset	dest
jedenaście	jedenáct	jedena:ct
trzynaście	třinact	trzinact
dwadzieścia	dvacet	dwacet
czterdzieści	čtyřicet	cztyrzi:cet
pięćdziesiąt	padesát	pedesa:t
dziewięćdziesiąt	devadesát	dewadesa:t
sto	sto	sto
dwieście	dvě stě	dwie stie
pięćset	pět set	piet set
tysiąc	tisic	tisic

Jak możesz zauważyć, liczebniki czeskie są dość podobne do polskich. Z powyższą ściągą nie powinno być problemu z dogadaniem się w barze czy sklepie.

Jeśli do obiadu w restauracji lub podczas wieczornej wizyty w barze zechcesz spróbować czeskiego piwa, pamiętaj, że w tym kraju złoty napój jest niemal święty. Prośba o piwo z sokiem lub grzane piwo może zostać uznana za spory nietakt.

Przydatne zwroty po czesku w hotelu i w podróży

W większych hotelach o lepszym standardzie z pewnością nie będzie problemu z dogadaniem się po angielsku. Jednak małe pensjonaty w niewielkich, acz urokliwych mieścinach mogą nie mieć nikogo biegle władającego angielskim. Chociaż zdarza się to coraz rzadziej, wciąż jednak ma miejsce. Dlatego warto skorzystać z naszego słowniczka polsko-czeskiego i poznać czeskie słówka, które z pewnością przydadzą się w hotelu, podczas zwiedzania czy na dworcu.

polski	czeski	wymowa
jak dojechać do…?	jak se dostat na…?	jak se dostat na
gdzie jest…?	kde je…?	kde je
autobus	autobus	autobus
pociąg	vlak	wlak
samolot	letadlo	letadlo
lotnisko	letištĕ	letisztie
bagaż	zavazadlo	zawazadło
pokój jednoosobowy/ dwuosobowy	jednolůžkový/dvoulůžkový pokoj	jednołu:żkowy:/dwułu:żkowy: pokoj
czy są wolne pokoje?	máte volné pokoje?	ma:te wolne: pokoje
paszport	cestovní pas	cestowni: pas
otwarte/ zamknięte	otevřeno / zavřené	otewrzeno/zawrzene:
kantor wymiany walut	směnárna	smienarna:
czy mógłby pan nam zrobić zdjęcie?	můžete nás vyfotit?	mu:żete na:s wyfotit
wycieczka	výlet	wy:let

Z pewnością podczas swoich podróży po Czechach zdarzy Ci się usłyszeć takie zwroty, jak:

• Mluvíte česky? (mluwi:te czeski) – Czy mówi pan/pani po czesku?
• Bohužel nemluvím polsky. (bohużel nemluwi:m polski) – Niestety nie mówię po polsku.
• Mluvím anglicky jenom trochu. (mluwi:m anglicki jenom trochu) – Po angielsku mówię tylko trochę.

Przydatne mogą być również poniższe wyrażenia:

• Můžete to zopakovat? (mu:żete to zopakowat?) – Może pani/pan powtórzyć?
• Nerozumím. (nerozumi:m) – Nie rozumiem.
• Mluvte pomalu, prosím. (mlufte pomalu, pros•i:m) – Proszę mówić wolniej.
• Mluvíte anglicky? (mluwi:te anglicki?) – Mówi pani/pan po angielsku?

Pułapki językowe i śmieszne zwroty po czesku

W języku czeskim istnieje całkiem sporo wyrazów, które mimo podobieństwa do polskich słów mają zupełnie inne znaczenie. Niewiedza może doprowadzić do śmiesznych sytuacji. I chociaż nauka przez skojarzenia przynosi najczęściej dobre efekty, w języku czeskim lepiej za bardzo na nich nie polegać. Gdzie można popełnić błąd?

• jahoda – truskawka,
• borůvka – jagoda,
• květen – maj,
• červenec – lipiec,
• obchod – sklep,
• sklep – piwnica,
• pivnice – piwiarnia,
• divan – kanapa,
• lustr – żyrandol,
• postel – łóżko,
• záchodm – toaleta,
• západ – zachód.

Zdradliwe bywają również czasowniki, np.:

• pošel – zdechł,
• šel – poszedł, szedł.

Jednym z najczęstszych lapsusów językowych, które przydarzają się Polakom, jest fraza „szukam drogi”. W języku czeskim szukać (šukat) to wulgaryzm oznaczający uprawianie stosunku seksualnego, natomiast droga w języku naszych południowych sąsiadów oznacza „narkotyk”. Stąd prawidłowe tłumaczenie frazy „szukam drogi” to „hledám cestu”.

Pułapka czeka również turystów w publicznych toaletach. Jeśli na drzwiach WC napisane jest „Páni” oznacza to, że za nimi znajduje się toaleta męska. Panie mogą się odświeżyć za drzwiami z napisem „Dámy”.

Czechy z pewnością są warte odwiedzenia. To kraj nie tylko piękny, ale też cechujący się bogatą i burzliwą historią, który ma wiele do zaoferowania turystom. Sami Czesi to naród otwarty i tolerancyjny, który bardzo docenia próby porozumiewania się w ich (w sumie niełatwym) języku. Mamy nadzieję, że umieszczone powyżej podstawowe zwroty po czesku i najbardziej przydatne słówka w naszym słowniczku czesko-polskim ułatwią i uprzyjemnią podróże po tym kraju. Ahoj!